พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นพระราชพิธีที่มีมาตั้งแต่สมัยโบราณหลายพันปีแล้ว และมีในหลายชาติ เช่น จีน อินเดีย เป็นต้น สำหรับประเทศไทยมีมาตั้งแต่กรุงสุโขทัยตามหลักฐานในหนังสือเรื่องนางนพมาศ สมัยกรุงศรีอยุธยาที่ได้ระบุไว้ในกฎมณเฑียรบาลและได้ปฏิบัติกันมาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ แต่ในสมัยรัชกาลที่ 1, 2 และ 3 มีแต่พิธีพราหมณ์ เรียกว่า จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ไม่มีพิธีสงฆ์ จนถึงรัชกาลที่ 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดพิธีสงฆ์เพิ่มขึ้น เรียกว่า “พืชมงคล” และเรียกชื่อรวมว่า “พระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ” พระราชพิธีนี้ได้กระทำเต็มรูปบูรพประเพณีครั้งสุดท้ายในปี พ.ศ. 2479 แล้วได้ว่างเว้นไปจนกระทั่งปี พ.ศ. 2503 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้มีการฟื้นฟูพระราชประเพณีขึ้นใหม่ และได้กระทำติดต่อกันมาทุกปีจนถึงปัจจุบัน

ในปี พ.ศ. 2508 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรมีพระราชกระแสให้ปรับปรุงพิธีการบางอย่างให้เหมาะสมกับยุคสมัย และเสด็จพระราชดำเนินมาเป็นองค์ประธานในพระราชพิธีนี้ทุกปี  ในปีพ.ศ. 2509 คณะรัฐมนตรี ได้มีมติให้วันพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ เป็นวันเกษตรกร ประจำปีด้วย